 |
| dünya müzecilik tarihi |
İnsanoğlunda Yontma Taş Devri’nden beri eşya toplama içgüdüsü ve geleneği var. Prenses Ennigaldi Nanna’nın Mezopotamya’daki müzesi ise bilinen ilklerden (MÖ 530). Roma Dönemi’nde bir felsefe kurumu; esin perileri “muse”lerin de tapınağı bağlamında “museion” kavramı ortaya çıkıyor. Eski Mısır’da saray, tapınak, mezar ve kutsal alanlarda değerli eşya toplama geleneği görülüyor. MÖ 306-285 arasında İskenderiye’deki saray bahçesine bir “museion” yapılmış. Çevresinde kitaplık, amfiteatr, gözlemevi, botanik ve hayvanat bahçeleri yer alan, hem akademi hem de manastır niteliği taşıyan bu müzede eski ve yeni sanat yapıtları toplanır ve korunurmuş. İskenderiye Müzesi bu bakımdan günümüzdeki müzelerin ilk örneği. Romalılar da sonradan Bergama, Antakya, Roma ve Atina’da müzeler kurmuşlar. Ortaçağ’da kişisel zevklerini paylaşma amacıyla, önce aristokratlar çeşitli eserleri bir araya toplamaya başlamış. Bu tür koleksiyonların sergilendiği odalara “Merak Odası” (Cabinet of curiosities) denirmiş. Daha sonra Mediciler’in desteklediği mimar ve sanat tarihçi Vasari’nin projesiyle başlayan, sanat eserlerinin korunup sergilendiği, Uffizi gibi ilk müze ve galeriler kurulmaya başlanmış.
Aydınlanma ve sonrası
1746’da Fransa Krallığı sarayındaki eserlerle bir koleksiyon oluşturulmuş. 1750-1780 yılları arasında Paris’teki Lüksemburg Sarayı’nda kralın resim koleksiyonunun sergilendiği müze halka açılan ilk resim galerisi olmuş. Ancak, Büyük Ansiklopedi’ye (Grande Encyclopédie) bakılırsa, çağdaş anlamıyla ilk müze ya da ilk “kamusal koleksiyon” Fransa’da, 27 Temmuz 1793’te, Konvansiyon Meclisi tarafından kurulmuş.
Louvre Sarayı’nda kurulan müzede paha biçilmez hazineler ve savaş ganimetleri sergilenmiş. Oysa Oxford’da 17. yy sonunda kurulmuş olan Ashmolean Müzesi üniversiteye ait bir kamusal koleksiyon olarak o tarihte halka açıkmış. İngiltere’de ilk kez 1759’da British Museum için harekete geçilmiş. Bu dönemde Madrid, Berlin, Budapeşte, Prag, Münih gibi Avrupa’nın birçok başkentinde önemli müzeler açılmış.
19. yy’da dünyanın birçok ülkesinde büyük müzeler kurulmuş. ABD’de ilk halk müzesi, 1773’de kurulan Güney Carolina’daki “Charles Müzesi” olmuş. Amerikalılar 19. yy sonu ve 20. yy’da müze konusuna o kadar yoğun ilgi göstermişler ki ABD’nin bu yüzyılları “Müze Çağı” diye anılır olmuş. 1874’te dünyanın en büyük müzelerinden biri olan Amerikan Tabiat Tarihi Müzesi, 1880’de New York Metropolitan Sanat Müzesi hizmete açılmış. Japonya Tokyo Ulusal Müzesi 1872’de, Avusturya Viyana Sanat Tarihi Müzesi 1891’de, Belçika Brüksel Güzel Sanatlar Kraliyet Müzesi 1830’da, Fransa İnsanlık Tarihi Müzesi 1878’de, İtalya Ulusal Müzesi 1865’de, Atina Ulusal Arkeoloji Müzesi 1866’da kurulmuşlar. Günümüzde sanal müzeler dahil, sonsuz çeşitlilikte müze var.
DÜNYA MÜZECİLİĞİNİN İLK KİLOMETRE TAŞLARI
Avrupa’da öncelikle Rönesans İtalya’sının başı çektiği önemli müzeler dünyanın diğer ülkelerinde de 18. yy’da doruğa ulaşmış ve günümüzde de varlıklarını ve önemini korumakta. İşte dünya müzeciliğinde kilometre taşı sayılan bazıları ve doğum yılları!
• Capitoline Müzesi, 1471, Roma • Vatikan Müzesi, 1506, Vatikan
• Kraliyet Silah Müzesi, Londra Kulesi, 1660, Londra
• Botanik Müzesi, 1662, Ambon, (Endonezya)
• Amerbach Müzesi, 1671, Basel, (İsviçre)
• Arkeoloji ve Güzel Sanatlar Müzesi, 1694, Besançon, (Fransa)
• Kunstkammer Müzesi, 1717, St. Petersburg (Rusya)
• İngiltere Müzesi (British Museum), 1753, Londra
• Uffizi Galerisi, 1743, Floransa
• Riga Tarihi ve Denizcilik Müzesi, 1773, Riga (Letonya)
• Hermitage Müzesi, 1764, St. Petersburg
• Prado Müzesi, 1785, Madrid
• Belvedere Sarayı Müzesi, 1781, Viyana
• Louvre Müzesi, 1793, Paris
• Brukenthal Ulusal Müzesi, 1790, Sibiu, Transylvania, (Romanya)
• Charleston Müzesi, 1773, Güney Carolina, ABD
• Hint Müzesi, 1814, Kalküta, Hindistan
Not: müzecilik hakkında daha fazla detaylı bilgi için şu siteyede bakabilirsiniz :
https://nefissanatlarhapishanesi.wordpress.com/2016/12/09/muzelerin-tarihiturkiyede-ve-dunyada-muzecilikmodern-muzecilik/
Yorumlar
Yorum Gönder