Sanat tarihinin ilk kitabı kime aittir

Giorgio Vasari ve kitabı

Giorgio Vasari’nin, ilk baskısı 1550’de yapılmış, özgün adı “Cimabue’den Zamanımıza En Mükemmel İtalyan Mimarlarının, Ressamlarının ve Heykeltraşlarının Hayatları” başlıklı kitabı “sanat tarihinin ilk kitabı” olarak kabul ediliyor. 300 yıllık bir zaman kesidini kapsayan kitabın önemi, bir taraftan kullanılan sistematik ile biçimsel yönü. Yani, ardından gelenlerin işini kolaylaştırırken, bir taraftan da içeriği ile İtalya’da sanata daha çok saygınlık kazandırıp, daha çok yatırım yapılmasını sağlamış.

Ali Artun, çalışmalarını Medicilerin himayesinde yapan Vasari’nin, bu açıdan “sanat yönetimi”nin de pîri sayılabileceğine dikkat çekiyor ve onun bir başka “ilk”ine işaret ediyor:

“Vasari’nin bir diğer hizmeti de tarihteki ilk akademinin kurulmasıdır: Accademia del Disegno. Her ne kadar Akademi’nin yöneticileri arasında I. Cosimo Medici ve Michelangelo’nun adı geçse de, tasarı onundur. Çünkü o lonca üyeliğine tenezzül etmez. Medicilerin çevresinde ressamlara ilk kez bir zanaatkâr gibi değil de, bir şair, bir filozof gibi muamele edilen bir atmosfer oluşturur.”

Hem biyografik, hem dönemsel

“Yaratıcılığın tanrıya mahsus, sanatın da ancak bu olguya aracılık edebilecek bir zanaat olduğu” görüşünün hakim olduğu Ortaçağ’dan çıkmaya başlayan İtalya’da, Vasari önemli sanatçıların yaşamını ve eserlerini inceleyip bunları kronolojik bir sıralamayla yazıya dökmüş. Aslında kendi bakış açısı da Hristiyan teolojisinden temellenen Vasari, kitapta İtalya’da Orta Çağ’dan beri kullanılan resim, heykel ve mimarlık tekniklerine geniş yer vermiş. Bunu yaparken, yalnızca biyografik değil, değişimin ruhunu da dönemsel olarak yorumlayıp kendinden sonra gelecek sanat tarihçilerinin uzun zaman kullanacağı bir sistematik yaratmış. Kitaptaki dönemsel yapı, biyografik içerik ile de uyumlu:

14. yy: Sanatlarda kusursuzluğu yakalama çabası, Çocukluk, Giotto.

15. yy: Sanatların mahvolması; Gençlik, Massacio.

16.yy: Yeniden yapılanma - yeniden doğuş; Olgunluk, Michelangelo.

Rönesans’ın isim babası

“Rinascita” sözcüğü ile Rönesans’ın isim babası da olan Vasari, kitabın 1568’deki ikinci basımında Floransalı olmayan sanatçılara da yer verip, o sırada ölmüş olan Michelangelo’nun biyografisine önemli eklemeler yapmış. Kitapta bir sekizgen “ideal şehir plânı” bile var. Giorgio Vasari’nin kitabı Elif Gökteke’nin çevirisi ile Türkiye’de de Sel Yayıncılık tarafından 2013 Eylül’ünde yayınlandı. Türkçe kitabın başlığı, “Sanatçıların Hayat Hikâyeleri”.

VASARİ’NİN YAŞAM ÖYKÜSÜ

• 30 Temmuz 1511 ’de Arezzo’da doğdu, 27 Haziran 1574’te Floransa’da öldü.

• İlk resim derslerini Luca Signorelli’den aldı. 1524’te Floransa’ya giderek Andrea del Sarto ve Baccio Bandinelli’nin yanında çalıştı.

• Michelangelo’yla tanışması onun için bir dönüm noktası oluşturdu ve yaşamı boyunca onun sadık bir izleyicisi oldu.

• Floransa ve Roma’da, konusunu tarihten alan çok sayıda resim ve fresk yaptıktan sonra 1555’te Medicilere Vecchio Sarayı’nı yapmakla görevlendirildi.

• 1560’ta Floransa’da devlet ofisleri Uffizi Galerisi’nin yapımına başladı. Ölümünden sonra öğrencileri tarafından bitirilebilen bu ünlü yapı bugünkü Uffizi Müzesi.

• Resim alanındaki en ünlü yapıtları ise Vecchio Sarayı’nda Floransa’nın ve Medicilerin tarihini anlatan fresk dizisi ile Roma’da San Giorgio Sarayı’nda yaptığı 100 Gün Freski.

• Arezzo’daki evi de Casa Vasari Müzesi olarak ziyarete açık.