Diaspor Kristali nedir ve nasıl keşfedilmiştir

Diaspor kristali

Diaspor alüminyum bazlı bir mineral... Diaspor Kristali ilk olarak 1800’lü yıllarda Rusya ve Pennsylvania’da keşfedildi. Ama bunlar hep opak yani arkasını göremediğiniz kristaller oluyor. Ancak ilk defa ‘Gem Quailty’ yani mücevher kalitesinde olan ve renk değiştiren taş sadece Türkiye’den çıkıyor. 70’li senelerde Etibank’ın açtığı bir alüminyum madeninde rastlanmaya başlıyor. Ama dünyada 1990’lı senelerde duyuluyor. Buradan Etibank çalışanlarının veya oradaki köylülerin yasadışı yollarla elde ettiği taşlarla bir şekilde alıcı buluyor. Bölgeye gelen turistlere satılıyor. Konu ile ilgili bazı profesörlere veriliyor. Onlar da yurtdışına yolluyorlar. 1990'lı senelerde GIA (Gemological Institute of America) bu konuda dünyada söz sahibi olan kuruluş, bunu bir makalede yayınlıyor. Bu şekilde Diaspor kristalinden tüm dünyanın haberi oluyor.

Dünyada bir çok noktada bilinen bir taş Türkiye’de neden bu kadar geç keşfedildi?

Türkiye’de taş, yani değerli taş çok fazla kimsenin ilgilendiği bir konu değil. Aslında belli yörelerde potansiyel var, belli yörelerden belli taşlar çıkıyor. Ama bu işin madenciliği bir şekilde bizim tarihimizde yok. Hindistan’la kıyasladığımızda mesela ,adamların ataları milattan önce 1400’lerden beri bu taşları kesiyorlar madenciliğini yapıyorlar. Bizde öyle bir potansiyel yok ama bizde de birkaç önemli süs taşı madeni bulunuyor. Bunlardan biri de Diaspor kristali... Ancak bu taşın enteresanlığı dünyada bugüne kadar başka hiç bir yerde bulunmaması...

Peki bu taşı bu kadar değerli kılan nedir?

Dünyada aşağı yukarı 300 tane değerli taş var. Csarite kendi başına Diaspor minerali sınıfına ait bir taş. En büyük özelliği de dünyada tek madenden çıkması yani nadirliği. Bu çok büyük bir artı. Pırlanta mesela 5 kıtadan çıkıyor şu anda. Zümrüt deseniz öyle, yakut deseniz öyle... En nadir bilinen taşlar bunlar. Pırlanta, son rakamlara bakmadım ama, senelik 122 milyon karat gibi bir üretim seviyesinde şu an. Ve Csarite işlenmesi çok zor bir taş. Taş kesimi konusunda “perfect cleveage” denilen bir durum var. Katmanlı bir yapısı olduğu için de kesiminin çok dikkatli ve büyük özenle yapılması gerekiyor. Ayrıca şu anda satılan bütün taşlar 6-12 cm’den baktığınız zaman içinde hiçbir leke görülmeyen (eye clean dediğimiz), dünyanın en tecrübeli taş kesicileri tarafından kesilen taşlardır. Bütün bunlar ve renk değişimi için maksimumumda olması için alınan önlemler taşın kesilirken çoğunun ziyan olmasına neden oluyor. Buna ‘yield’ deniyor taş kesim piyasasında. Yani geri dönüşüm. Yani taşın kesimi yapıldıktan sonra geriye kalan kısım.... Mesela bu oran zümrütte yüzde 20 iken Csarite'ta yüzde 2’dir. Dünyanın getirisi en düşük taşıdır Csarite...Bunun nedeni de bizim taşı ‘Eye Clean’ olarak kesmemiz. Kesiminin zorluğu da bu taşı çok değerli kılıyor.

Diğer bir özellik ise Csarite’ın renk değiştiren bir taş olması... Dünyada doğal olarak renk değiştiren 5-6 tane taş var. Csarite da onlardan biri... Aynı taş gün ışığında yeşil olurken, mum ışığında da pembe renk alabiliyor. Bu iki renk tabii taşın renk skalasında iki uç nokta. Bu pembe ve yeşil arasındaki bir çok tonu gün ışığına, ortamdaki ışığa hatta bazen üzerinizdeki kıyafete göre bu renkleri alabiliyor Csarite. Taştaki bu renk değişiminin yapısal bir sürü sebebi olmakla birlikte bu özellik hala araştırılıyor GIA tarafından.